VOORRANG AAN DE TOEKOMST
JM de Jong, Voorrang aan de Toekomst.
Een keuze uit het werk van Dr JM de Jong, in levers rector van het Theologisch Seminarium der Nederlandse Hervormde Kerk te Driebergen, uitgegeven door de hoogleraren H Berkhof, HJ Heering en Kr. Strijd. Callenbach, Nijkerk, 1969.
WD Jonker
Boekbespreking – Gereformeerd Weekblad 9 Oktober 1970
Door de bundeling van een aantal vrij recente artikelen van Dr de Jong hebben de samenstellers ons een uitnemende dienst bewezen. Verspreid over verschillende tijdschriften zouden deze artikelen veel ontoegankelijker geweest zijn en daarom ook gemakkelijker de aandacht die ze waard zijn, verloren hebben. Nu ze op deze wijze opnieuw onder de aandacht gebracht zijn, verschaffen ze niet alleen een indrukwekkend beeld van het theologisch bezig zijn van deze bekwame theoloog, maar ze eisen ook met recht een plaats op in de huidige theologische discussie.
Dr de Jong kwam uit een vrijzinnige achtergrond en wilde bewust vrijzinnig theoloog zijn. Op verschillende kardinale punten in zijn theologie wordt deze opstelling duidelijk. Toch zal men moeten zeggen dat hij zoveel echte evangelische bewogenheid gehad heeft en daarom ook zoveel inzicht in de beperkingen en gevaren van de vrijzinnigheid enerzijds en de kracht en betekenis van de orthodoxie anderzijds, dat zijn theologische “ligging” veel genuanceerder blijkt te zijn dan de aanduiding “vrijzinnig” zou doen vermoeden. Men kan hierbij alleen denken aan zijn waardering voor Barth en Miskotte, al wil hij beslist geen Barthiaan zijn. Aan een en ander van de artikelen wordt het duidelijk dat hij zijn theologische positie nog het dichtst in de omgeving van Jurgen Moltmann zou kunnen vinden. Vandaar ook zijn voorkeur voor de categorie van de hoop.
De artikelen van Dr de Jong zijn meestal van informatieve of instructieve aard. Hij blijkt een meester te zijn geweest in het weergeven van de opvattingen van de voornaamste theologen van onze tijd. Zijn weergave is echter nooit alleen maar weergave: hij bond ook interpretatie en beoordeling, zodat de lezer geholpen wordt om inzicht te verkrijgen in de tendensen en achtergronden van het theologisch denken. De samenstellers van de bundel hebben vooral de artikelen gekozen die handelen over het Schriftvraagstuk, de hermeneutiek en de confrontatie tussen de boodschap van de Bijbel en het moderne technocratisch denken. Zonder enige twijfel hebben ze daarmee het hart getroffen van de theologische belangstelling van wijlen Dr de Jong, maar ook van de huidige theologische discussie waaraan Dr de Jong zich met overgave gewijd heeft. Dat geeft aan zijn arbeid een bijzonder accent van actualiteit en maakt een nieuwe publikatie van sommige van de artikelen, die reeds enige jaren geleden geschreven zijn en dus allerminst met de allernieuwste stand van de ontwikkelingen rekening konden houden, nog steeds de moeite waard.
We beginnen er niet aan de afzonderlijke artikelen te bespreken. Het is ook niet gemakkelijk sommige van de artikelen als de besten eruit te lichten. Bij nader toezien zijn ze allen van belang. Persoonlijk vind ik het artikel Is Barth achterhaald? (ook verschenen in Theologie zwischen Gestern und Morgen, Kaiser, 1968) het beste in de bundel, omdat het theologisch kennen en kunnen van de schrijver hier wel bijzonder duidelijk naar voren komen, waar hij in een vogelvlucht de theologische situatie van onze tijd overziet en Barth erin zoekt te plaatsen.
Het is niet mogelijk op deze plaats kritiek te oefenen op de standpunten die de schrijver ingenomen heeft. Hetgeen hij in zijn bespreking van het boekje van Robinson (Honest to God) zegt: “Het kan ook anders!”, geldt zeker ook t.a.v. zijn eigen theologische opvattingen. Ook wie echter uit een andere hoek komt en zich lang niet in alles kan vinden wat door Dr de Jong geschreven werd, zal zich door de gedachten van Dr de Jong gestimuleerd zien tot een diepere doordenking van de vragen waarvoor we met elkaar in het theologisch bedrijf gesteld zijn.