NEDERLAND BEÏNVLOEDT THEOLOGIE IN ZUID-AFRIKA
Prof Jonker bij afscheid in Kampen
1971
KAMPEN. — De terugkeer naar Zuid-Afrika van prof dr WD Jonker, hoogleraar in de ambtelijke vakken aan de Theologische Hogeschool der Gereformeerde Kerke te Kampen, betekent niet alleen dat hij het zomers klimaat verwisselt voor een nu bijna herfstig Zuid-Afrikaans klimaat. Het betekent veel meer dat hij terugkeert tot zijn oude studierichting: de dogmatiek.
Evenals zijn; opvolger, prof dr K Runia, die déze, week door de Synode werd benoemd is Prof Jonker niet gespecialiseerd in de ambtelijke vakken, beide zijn dogmatici. Van Prof Jonker is bekend dat hij daar bezwaren tegen heeft, al spreekt hij daarover nu niet graag, uit elegantie tegenover zijn opvolger.
“Mijn ervaring. is dat sommige onderdelen van de ambtelijke vakken specialisatie vereisen. Bij oa het onderdeel homelitiek (kunst van de prediking) komt de kennis van dogmatiek zeer goed van pas, maar catechetiek, liturgiek en de pastorale psychologie vereisen specialisatie, hierbij is de dogmatiek niet zo op z’n plaats. Gelukkig hebben we daarover op de Hogeschool specialisten als ds KA Schippers (Catechetiek), prof dr GN Lammens van de VU, die als gasthoogleraar liturgiek doceert (prof Lammens stond ook op de voordracht ter opvolging van prof Jonker – red) en dr OEA Goetze, die het onderdeel “pastorale psychologie” voor zijn rekening neemt”.
“Het terrein van de theologische achtergronden van de ambtelijke vakken kan je als dramaticus goed betreden. Ideaal zou ‘t echter zijn, en dat is ook de bedoeling, dat er in Kampen minimaal twee hoogleraren ambtelijke vakken zouden zijn: een hoogleraar voor de homelitiek en een voor de agogiek (studie(gericht op Catechisatie, zielszorg ed)”.
“Er zijn in Nederland, in tegenstelling tot Zuid-Afrika, weinig mensen die zich volledig gespecialiseerd hebben in de ambtelijke vakken. Ik denk dat dat komt doordat de Nederlander meer theoretisch is ingesteld dan de Afrikaner”, zegt Prof Jonker. Overigens is prof Jonker van mening dat het goed zou zijn dat iedere dogmaticus meer van de ambtelijke vakken zou afweten. “Ik heb er veel van geleerd”, aldus prof Jonker, die nu voor de dogmatiek heeft gekozen.
Prof Jonker kwam in 1968 naar Nederland omdat ons land hem meer mogelijkheden bood theologisch bezig te zijn. “Nederland staat in de branding van het theologisch gesprek, de theologische ontwikkeling in Zuid-Afrika staat bij die in Nederland ten achter. De theologie in Zuid-Afrika staat heel sterk onder de invloed van de theologie in Nederland. Hoewel Zuid-Afrika geweldig is georiënteerd op de Angelsaksische wereld, zijn de Afrikaanse kerken theologisch gesproken nog voor een groot deel op Nederland gericht.”
Over de theologische ontwikkeling in zijn land zegt prof Jonker: “Zuid-Afrika is nog niet toe aan de problemen die de ontwikkeling in de theologie in Nederland kenmerken, zoals de opvatting over God en het gesprek met het marxisme. Behoudend als zij is, heeft zij tot nu toe veel meer aansluiting bij de theologie in de Gereformeerde Kerken en de confessionele kringen van de Hervormde kerk van een tiental jaren geleden.”
Als reden hiervan ziet prof Jonker dat de theologie in Zuid- Afrika in het algemeen misschien niet dezelfde kans op ontplooiing heeft als die in Nederland, vooral door de, kerkelijke en politieke situatie. “Het is voor de Nederlanders misschien moeilijk te begrijpen maar men houdt zich in Zuid-Afrika zozeer bezig met het apartheidsprobleem, dat men aan de problemen waarmee de Nederlandse theologie worstelt nog niet toe is.”
“APARTHEID”
Gevraagd naar zijn mening over de apartheidspolitiek zegt prof Jonker: “Ik spreek niet graag over de apartheid: als je zelf Zuid-Afrikaan bent is het beter de kritiek in het eigen land naar voren te brengen. In Zuid-Afrika stel je je natuurlijk kritisch op. Echter, wanneer je in Europa bent, kom je in aanraking met zoveel misvattingen over de moeilijkheden in een veelrassig land als Zuid-Afrika, dat je behoefte voelt die misvattingen weg te nemen en op de moeilijkheden te wijzen. Ik heb er nu niet zoveel behoefte aan er kritische dingen over te zeggen.”
“Bent u niet bang voor aanpassingsmoeilijkheden? Dingen die in Nederland vanzelfsprekend zijn, zijn dat in Zuid-Afrika door de apartheidspolitiek soms niet”, vroegen wij de heer Jonker.
“Het is niet zo dat er in Zuid- Afrika geen ruimte is voor de mening van andersdenkenden; evenals overal elders denken de mensen in Zuid-Afrika niet gelijk. In de kerk heb ik mij ten opzichte van de apartheidspolitiek altijd opgesteld als een verdediger van de noodzakelijkheid van de gemeenschap der heiligen, en die gemeenschap, kent natuurlijk geen grenzen.”
Prof Jonker gaat terug naar Zuid-Afrika omdat hij zich sterk betrokken voelt bij en zich verantwoordelijk weet voor zijn land. “Overigens is hij van mening dat de situatie in Nederland het best gediend wordt door een hoogleraar die er in opgegroeid is en aan wie de Europese problematiek door en door eigen is. “De kennis van de mensen bestaat voor een groot deel uit intuïtieve kennis. Een Nederlander bereikt misschien een grotere en dichtere aansluiting bij de theologische en kerkelijke situatie,” aldus prof Jonker.
– Coby Hofland
Prof dr Willem Daniël Jonker (41), een geboren Transvaler, aanvaardde de benoeming tot hoogleraar in de dogmatiek (de leer van het christelijk geloof) aan de universiteit van Stellenbosclh nadat deze universiteit hem aanvankelijk een professoraat in de ambtelijke vakken had aangeboden.
Prof Jonker was sinds 1968 als hoogleraar in ambtelijke vakken (de studie over de verschillende werkzaamheden van de kerk) verbonden aan de theologische Hogeschool te Kampen, studeerde ondermeer aan de Vrije universiteit te Amsterdam, en promoveerde in 1955 cum laude bij prof dr G. C. Berkhouwer op het proefschrift “Het mystieke lichaam en de kerk in de nieuwe rk theologie.”
Van zijn hand verschenen onder meer theologische werken over de specifieke kerkelijke situatie in Zuid-Afrika (tegen de volkskerk), de zending in Zuid-Afrika, een commentaar op de brief aan de Romeinen, welke juist in tweede druk is verschenen en een “Kamper Cahier” over het Ambt.
In Zuid-Afrika was prof Jonker een leidende kerkelijke figuur, in Nederland geniet hij bekendheid als een bekwaam hoogleraar.
Prof Jonker is de eerste Zuid-Afrikaan die door een Nederlandse kerk werd benoemd. In Zuid-Afrika heerste altijd de gedachte dat men vanuit Nederland geholpen moest worden, in plaats van andersom. Toen in 1859, vijf jaar voor de Theologische Hogeschool in Kampen in Stellenbosch de theologische school werd opgericht, werden dan ook twee Hervormde professoren uit Nederland benoemd, onder wie Nic Beets. Geen van beide nam de benoeming overigens aan.