BEROUW, TRANEN EN SCEPSIS IN RUSTENBURG
Trouw, 8 November 1990
Drama, tranen en heftige emoties bepaalden gisteren het beeld op de conferentie van de Zuid-Afrikaanse kerken in Rustenburg. Eerst was er een onverwachte schuldbelijdenis van de nieuwe voorzitter van de (blanke) Nederduitse Gereformeerde kerk, prof. P. Potgieter. Hij beleed met zoveel woorden schuld voor de rol van zijn kerk in de apartheid in het land.
Zowel aartsbisschop D. Tutu als de secretaris van de Zuid-Afrikaanse raad van kerken, dr. Fr. Chikane, verwelkomde deze steeds geëiste stap van harte. Maar even later deden woordvoerders van de verenigende gereformeerde kerk van Zuid-Afrika (de samengesmolten NG-kerken van kleurlingen en zwarten) de stap van Potgieter af als ‘goedkoop’. Zij vinden dat de NGK zich zonder meer bij hun kerk moet aansluiten.
De dag tevoren had prof. W. Jonker, lid van de NGK en verbonden aan de universiteit van Stellenbosch, op persoonlijke titel al een schuldbelijdenis afgelegd. Tutu bedankte hem geëmotioneerd, maar ook toen dongen gedelegeerden op Jonkers verklaring af als niet-representatief en onvoldoende.
Maar Potgieter – bepaald niet bekend als iemand die met zijn emoties te koop loopt – verklaarde gisteren dat hij en de NGK-delegatie achter de woorden van prof Jonker staan.
Opnieuw verklaarde Tutu niet in staat te zijn iemand vergiffenis te weigeren die om vergeving vraagt.
Ook mijn kerk
Tutu: “Ook mijn kerk moet schuld belijden; zij moet haar racisme bekennen. Als een zwarte moet ik bekennen hoe vaak ik iemand in mijn gemeenschap als minder dan een kind van God behandeld heb. Wat is mijn aandeel in onze gemeenschappelijke zonde?”
En Frank Chikane barstte op zijn beurt los in gebed: “Ik dank u God dat Gij ons hier bijeenbrengt om een nieuw begin te maken aan het herontdekken van uw Waarheid.”
Even later moest prof. Joh. Heyns, oud-voorzitter van de NGK de vergadering toespreken. “Ik kan mijn speech niet lezen, want ik heb tranen in mijn ogen,” verontschuldigde hij zich. Hij zag het allemaal als een teken dat de Heilige Geest doende was allen bijeen te brengen. Ook andere kerken beschouwden de uitspraak van de NGK als een ‘keerpunt’, en als een historisch moment.
De schok was dan ook des te groter toen even later kopstukken van de VGK.SA kritisch en sceptisch de hele NGK-bekentenis wegwoven. Dr. Sam Buti, ds. Nico Smith, ds. Nic Appollis en ds. Russel Botman meenden dat de andere gedelegeerden de feiten niet kenden en te weinig doorhadden dat de NGK gewoon de recente synode-besluiten had herhaald, die toch geen helder antwoord gaven op de kwestie van de apartheid. De synode had slechts dubbelzinnig de apartheid in kerk en staat verworpen.
“Wij willen geen goedkope verzoening, zo verklaarden de leiders van de VGK.SA, wij willen een verzoening waarmee we met elkaar door water en vuur kunnen.”